عید غدیر، عید امامت و ولایت

در میان مناسبت‌های اسلامی، هیچ روزی به عظمت و ژرفای عید غدیر خم نمی‌رسد؛ روزی که آسمان به زمین بالید. عید غدیر روز ولایت است، روزی که خداوند بزرگ‌ترین پیام خود را در صحرایی سوزان و در جمعی بی‌نظیر به بندگانش ابلاغ کرد. روزی که رسول خاتم، محمد مصطفی صلی‌الله علیه و آله، دست علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را بالا گرفت و با صدای رسا فرمود: «مَن کُنتُ مَولاه فهذا علیٌّ مَولاه.»

این روز، تنها یک یادبود تاریخی نیست، بلکه لحظه‌ای سرنوشت ساز در امتداد بعثت، لحظه ابلاغ ولایت و تحقق عهد الهی است؛ عیدی که برتر از تمام اعیاد دانسته شده، چنان‌که رسول اکرم (ص) فرمود: «یومُ غدیرِ خُمٍّ أفضلُ أعیادِ أُمَّتی».

عید غدیر، عید لبیک به ولایت امیر مؤمنان است؛ عید پیمان وفاداری با اول مظلوم تاریخ؛ عید آنان که بر صراط علی ایستاده‌اند و تا آخرین نفس، سنگ ولایتش را به سینه خواهند زد.

 

غدیر خم یعنی چه و کجاست؟

«غدیر» در لغت به معنای گودال یا آبگیر است و «غدیر خم» نام منطقه‌ای میان مکه و مدینه، در نزدیکی جحفه می‌باشد. کاروان‌هایی که پس از انجام حج به شهرهای خود بازمی‌گشتند، در این ناحیه مسیرشان جدا می‌شد.

در روز هجدهم ذی‌الحجه، در سال دهم هجرت، پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله در همین مکان، به فرمان الهی، کاروان عظیم حاجیان را متوقف ساخت و حجت را بر مردم تمام کرد.

غدیر خم، فقط یک جغرافیا نیست؛ یک نقطه‌ی طلایی در تاریخ اسلام است. نقطه‌ای که ولایت از آن‌جا اعلان عمومی شد و دین در آن‌جا به کمال رسید. آن‌جا که خورشید حقیقت، تا قیام قیامت بر سر شیعیان گسترده شد.

 

عید غدیر 1404 چه روزی است؟

عید بزرگ غدیر، در تقویم سال ۱۴۰۴ هجری شمسی، مصادف است با:

📅 شنبه، 24 خرداد ماه ۱۴۰۴ 

📅 ۱۸ ذی‌الحجه ۱۴۴۶ قمری 

این روز در تقویم رسمی ایران تعطیل است و شیعیان جهان با برگزاری جشن‌ها و مراسمات ویژه، این عید بزرگ را گرامی داشته و عهد خویش را با امیر مومنان علی علیه‌السلام تازه می‌سازند.

 

قیمت فرش مسجد

 

ماجرای عید غدیر چیست؟

در واپسین سال عمر شریف پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله در سال ۱۰ هجری، پس از بازگشت از حجه‌الوداع (آخرین حج پیامبر)،  ناگاه فرمانی از آسمان نازل شد:

"یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ"  (سوره مائده، آیه ۶۷) 

"ای پیامبر! آنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده است، ابلاغ کن و اگر نکنی، رسالت او را انجام نداده‌ای."

در صحرای داغ و برهوت غدیر، پیامبر فرمان داد تا کاروان متوقف شود و حتی کسانی که جلوتر رفته بودند بازگردانده شدند، و آنان که عقب‌تر مانده بودند، به غدیر رسانده شدند. منبری از جهاز شتران فراهم کردند. پیامبر بر فراز آن رفت و خطبه‌ای بلند ایراد کرد. در بخشی از این خطبه، دستان علی علیه‌السلام را بالا برد و فرمود:

"مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ" 

"هر که من مولای اویم، پس علی مولای اوست. خدایا! دوست بدار آنکه او را دوست دارد و دشمن بدار آنکه با او دشمنی کند."

مردم با او بیعت کردند و پیامبر دستور داد تا ولایت علی (ع) را به یکدیگر تبریک گویند.

پس از این اعلام، آیه اکمال دین نازل شد: 

 

"الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِیناً"  (سوره مائده، آیه ۳) 

"امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان دین برای شما پسندیدم." 

غدیر، صرفا یک اعلام جانشینی نبود؛ تثبیت حقیقتی بود که از ازل در جان هستی تنیده شده بود؛ آغاز رسمی راهی که تا ظهور آخرین حجت خدا ادامه دارد. علی (ع)، نه تنها جانشین پیامبر، که جان پیامبر (ص) بود.

 

معنی کلمه غدیر در قرآن

کلمه غدیر در قرآن به معنای آبگیر است و در آیه 34 از سوره مبارکه کهف به کار رفته است.

گرچه رخداد غدیر به‌طور مستقیم در قرآن نیامده، اما مفهومی که از آن سرچشمه گرفته، در آیه‌ مشهور تبلیغ (مائده: ۶۷) نمود پیدا کرده است. همچنین آیه ۳ سوره مائده «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ» در روز غدیر نازل شد، که آن را یوم‌الاکمال می‌نامند.

غدیر، در ظاهر نام مکانی است، اما در باطن، رمزی است از عهدی آسمانی، که بر خاک نشست تا زمینیان را به اوج آسمان رساند.

 

خرید سجاده فرش مسجد در کاشان

 

خطبه غدیر

خطبه غدیر مفصل‌ترین و مهم‌ترین سند امامت در کلام پیامبر (ص) است؛ عهدنامه‌ای الهی که جایگاه حضرت علی (ع)، امامان معصوم (ع) و اصول دین را تبیین می‌کند. پیامبر در آن، ولایت را هم تراز با توحید و نبوت می‌داند و اطاعت از علی را اطاعت از خدا می‌شمارد. پیامبر در آن خطبه، پس از حمد و ثنای الهی، بارها و بارها به امر ولایت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام اشاره کرد و بیعت گرفتن از حاضران را لازم شمرد.

خطبه‌ی غدیر، نه یک سخنرانی ساده، که میثاقی جاودانه است؛ سندی آسمانی که در آن، ولایت به رسمیت شناخته و به روشنی ابلاغ شد.

بخشی از خطبه غدیر: 

"أَلَا وَإِنّی فَرَطُکُمْ عَلَی الْحَوْضِ، وَأَنْتُمْ وَارِدُونَ عَلَیَّ الْحَوْضَ، وَإِنَّ عِدَّتَکُمْ یَوْمَئِذٍ کَعِدَّهِ الْقَبَائِلِ، أَلَا وَإِنّی سَائِلُکُمْ حِینَ تَرِدُونَ عَلَیَّ عَنِ الثَّقَلَیْنِ، فَانْظُرُوا کَیْفَ تُخَلِّفُونِی فِیهِمَا: الثَّقَلُ الْأَکْبَرُ کِتَابُ اللَّهِ، وَالثَّقَلُ الْأَصْغَرُ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی." 

"بدانید که من پیش از شما به حوض کوثر می‌روم و شما به سوی من خواهید آمد. در آن روز شمار شما به اندازه قبایل خواهد بود. بدانید که من از شما در مورد دو گوهر گران‌بها سؤال خواهم کرد، پس ببینید پس از من چگونه با آن دو رفتار می‌کنید: گوهر بزرگ‌تر کتاب خداست و گوهر کوچک‌تر عترت من اهل بیتم هستند." 

حاضران در خطبه غدیر

در واقعه غدیر، بیش از ۱۲۰ هزار نفر از حاجیان حاضر بودند. هم مردان و هم زنان. شاهدان فراوان، حدیث غدیر را به تواتر رسانده‌اند. این جمع عظیم، بعد از شنیدن خطبه، با علی (ع) بیعت کردند. از جمله کسانی که تبریک گفتند، عمر بن خطاب بود که گفت: «بَخٍّ بَخٍّ لَکَ یَا عَلِیُّ، أَصْبَحْتَ مَوْلَایَ وَمَوْلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ.»

همه بودند: مهاجر و انصار، پیر و جوان، مرد و زن... و همه شنیدند آن کلام ملکوتی را که چون رعد در بیابان پیچید:

«من کنت مولاه فهذا علیٌّ مولاه...».

 

روایت شیعه از غدیر خم

در نگاه شیعه، غدیر خم روشن‌ترین دلیل الهی بر امامت و خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علی (ع) است.

بر اساس روایات معتبر شیعی، این رویداد، آخرین ماموریت بزرگ پیامبر بود. احادیث معتبر، متون دعایی، و سنت‌های ولایی، همگی غدیر را محور حقانیت ولایت اهل‌بیت معرفی می‌کنند.

شیعه، غدیر را آغاز رسمی ولایت می‌داند؛ ولایت تداوم بخش رسالت. از همین‌روست که عید غدیر در فرهنگ شیعیان، بزرگ‌ترین عید سال محسوب می‌شود و تجدید عهد با امیرالمؤمنین را وظیفه‌ای مقدس می‌شمارند.

 

روایت اهل تسنن از غدیر خم

علمای اهل سنت نیز اصل واقعه غدیر را قبول دارند و حدیث «من کنت مولاه...» را در منابع معتبر خود آورده‌اند، از جمله احمد بن حنبل در «مسند»، نسائی در «خصائص»، و حتی طبری در «الولایة». اما در تفسیر این ماجرا، میان شیعه و اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد.

اهل سنت غالبا کلمه‌ «مولا» را به معنای دوستی و محبت می‌گیرند و معتقدند که پیامبر در غدیر، صرفا محبت علی علیه‌السلام را به امت سفارش کرده است.

 

چرا اهل سنت واقعه غدیر را قبول ندارند؟

واقعیت آن است که اهل سنت اصل واقعه غدیر را انکار نمی‌کنند؛ بلکه اختلاف، در تفسیر این رویداد عظیم است. دو دلیل عمده برای آن وجود دارد:

1- تفسیر متفاوت از "مولا": اهل سنت می‌گویند مولا به معنای دوست است، نه ولی و امام. 

2- مسائل سیاسی پس از پیامبر: برخی صحابه به دلایل سیاسی، از پذیرش جانشینی علی (ع) خودداری کردند. 

 

اعتراف علمای اهل سنت به غدیر

نکته‌ای شگفت انگیز اینجاست که بسیاری از علمای بزرگ اهل سنت، نه‌تنها واقعه‌ غدیر را نقل کرده‌اند، بلکه آن را با سلسله اسناد معتبر ثبت نموده‌اند.

از جمله:

احمد بن حنبل، در مسند احمد، حدیث غدیر را با چند سند ذکر کرده.

نسائی، صاحب یکی از صحاح سته، در کتاب خصائص امیرالمؤمنین به تفصیل این ماجرا را آورده.

ابن حجر هیثمی، در الصواعق المحرقة، به خطبه‌ غدیر و شأن علی علیه‌السلام اشاره دارد.

ذهبی، در تذکرة الحفاظ، به نقل حدیث غدیر از ده‌ها طریق اذعان می‌کند.

طبری و ابن عساکر نیز در کتب تاریخی خویش، با شرح مفصل، این واقعه را ثبت کرده‌اند.

این اعتراف‌ها نشان می‌دهند که غدیر، نه حاشیه‌ای مهجور، بلکه متنی زنده و تاریخی است که در منابع اهل سنت نیز نتوانسته فراموش شود.

 

واقعه غدیر خم در صحیح بخاری

در میان کتب اهل سنت، صحیح بخاری جایگاه بسیار شاخصی دارد. اما نکته مهم آن است که حدیث غدیر خم با صراحت در صحیح بخاری نیامده است. با این حال بخاری در مواضع مختلف، به فضائل حضرت علی علیه‌السلام اشاره کرده و برخی مقدمات ماجرای غدیر را نقل نموده است.

از جمله، روایتی از براء بن عازب که در آن آمده:

پیامبر خدا، علی را در یکی از جنگ‌ها به‌جای خود گماشت و مردم از این کار ناراحت شدند. پیامبر فرمود:

«علی از من است و من از او. و او ولیّ هر مومنی پس از من است»

(صحیح بخاری، جلد ۵، کتاب المغازی)

گرچه متن صریح حدیث غدیر (من کنت مولاه...) در این کتاب نیست، اما نفی این واقعه در صحیح بخاری نیز وجود ندارد؛ و این خود جای بسی تأمل است. به علاوه، بسیاری از علمای اهل سنت، حدیث غدیر را با سند صحیح در سایر منابع خود ثبت کرده‌اند، که کم اهمیت‌تر از صحیح بخاری نیستند.

 

گروه صنعتی سجاده نقش کاشان، فرارسیدن عید پرفروغ غدیر خم، روز تجلی امامت و ولایت را، به شما عاشقان و دلدادگان حضرت علی علیه‌السلام تبریک و تهنیت عرض می‌نماید.

.